اگر فقط یک کتاب برای شناخت بافت های بدن انسان وجود داشته باشد که از سِــلــول تا سیستم های چند بافتی را با زبانی ساده ولی دقیق پوشش دهد، آن کتاب بی تردید «Junqueira’s Basic Histology: Text & Atlas» است. این مرجع که در حال حاضر در ویراست هفدهم (۲۰۲۴) منتشر شده، بیش از پنج دهه است نقش نخست در آموزش بافت شناسی را در دانشکده های پزشکی جهان بازی می کند. نسخهٔ انگلیسی این ویراست با شابک 1264930399 در آمازون در دسترس است و دسترسی آنلاین آن نیز از طریق سامانهٔ AccessMedicine (که متاسفانه برای ما ایرانی ها در دسترس نیست ) فراهم شده است:. در ایران اما چند ترجمهٔ پرمخاطب از همین ویراست موجود است که هر کدام مزایا و محدودیت های خودش را دارد. در این مقاله بیش از ۳۰۰۰ واژه ای، ابتدا نسخهٔ اصلی را معرفی می کنیم، سپس چهار ترجمهٔ پرفروش بازار ایران و چند کتاب مکمل خارجی را موشکافانه بررسی می کنیم و دست آخر راهنمای خرید را طبق بودجه، زمان مطالعه و هدف آموزشی شما دسته بندی خواهیم کرد. در طول مسیر، به گروه بندی اصلی بافت شناسی هم لینک می دهیم تا اگر هم زمان با خواندن کتاب لازم شد مبحثی را مرور کنید، با یک کلیک به سر فصل مربوطه برسید.
بررسی نسخهٔ اصلی (انگلیسی) ویراست هفدهم
ویراست هفدهم با قلم Anthony L. Mescher در ۵۶۴ صفحه تمام رنگ چاپ شده است. متن نسبت به ویراست شانزدهم حدود ۴٪ مختصرتر اما تمرکز تصاویر میکروسکوپی بیشتر شده است. افزوده های کلیدی شامل:
- به روز رسانی کامل فصل «ماتریس خارج سلولی» با اشارهٔ صریح به نقش مسیرهای سیگنالینگ در طب بازساختی.
- ویدئوهای کوتاه سه دقیقه ای پیوست شده در نسخهٔ آنلاین برای هر فصل؛ ایده آل برای مرور پیش از آزمون.
- پایان هر فصل ۱۲ تا ۱۵ «سؤال یک خطی پاتولوژی» افزوده شده که از نسخهٔ چهاردهم حذف شده بود.
اگر در زبان انگلیسی مشکلی ندارید، نسخهٔ کاغذی به قیمت حدود ۷۵ دلار در آمازون و نسخهٔ eBook با قیمت ۶۵ دلار عرضه شده است؛ ضمن آنکه از طریق AccessMedicine با اشتراک دانشگاهی امکان جست و جوی تمام متن، هایلایت و آزمون سازی هم دارید.
نقد تطبیقی چهار ترجمهٔ فارسی در بازار ۱۴۰۳–۱۴۰۴
اعدادی که در جدول می بینید بر پایهٔ قیمت های مرداد ۱۴۰۴ در وب سایت انتشارات جعفری فهرست کتابهای جان کوئرا می باشد . ممکن است هنگام سفارش، تخفیف فصلی یای کوپن فروشگاه قیمت نهای را کمی جابه جا کند. پیشنهاد می کنم قبل از تصمیم قطعی، صفحهٔ هر کتاب را باز کنید و نسخهٔ نمونهٔ فصل اول را بخوانید تا با لحن مترجم آشنا شوید.
کدام ترجمه برای من مناسب تر است؟
- مرور سریع قبل از آزمون علوم پایه: نسخهٔ شیرازی با تست های طبقه بندی شده وقت گیر نیست.
- حمل روزانه در کیف و مطالعهٔ اتوبوس: ترجمهٔ عمیدی کم حجم تر است.
- مطالعهٔ عمقی برای پژوهش یا تدریس: ترجمهٔ حسن زاده جزئیات و رفرنس دهی بیشتری دارد.
- بودجهٔ محدود یا دانشجوی ترم پایین: نسخهٔ نوبخت از نظر قیمت مقرون به صرفه است.
کتاب های مکمل خارجی برای تسلط بیشتر
گرچه Junqueira جامع است، ولی برای پژوهش های پیشرفته تر یا زاویهٔ دید متفاوت، می توانید نگاهی به منابع زیر بیندازید:
- Wheater’s Functional Histology, 7th Ed – تصاویر نوردهی خیلی شفافی دارد و برای درک کارکرد بافت عالی است.
- DiFiore’s Atlas of Histology, 13th Ed – اگر حافظهٔ تصویری دارید این اطلس رنگی کم حجم گزینهٔ خوبی است.
- AccessMedicine Histology Image Bank – بانک آنلاین بیش از ۱۲۰۰ میکروگراف باکیفیت که برای ارائه های کلاسی کاربرد دارد.
۱. بافت اپی تلیال
اپی تلیوم اولین سد فیزیکی بدن در برابر محیط است و بسته به عملکرد، در سه گروه اصلی سنگفرشی، مکعبی و استوانه ای دسته بندی می شود. در ویراست هفدهم جان کوئیرا، فصل سوم بافت اپی تلیال را به روز کرده و نقش پروتئین های اتصال سلولی (مانند کادهرین و کلودین) را در ایجاد بیماری های ژنتیکی توضیح داده است. مثال ملموس کتاب موش ها با جهش در ژن claudin-1 است که دچار پوسته ریزی شدید می شوند؛ این مثال برای درک عملکرد tight junction عالی است. اگر به تصاویر بیشتر نیاز داشتید، بخش «Epithelial Cell Junctions» در AccessMedicine مجموعه ای از میکروگراف های TEM را رایگان در اختیار می گذارد.
۲. بافت پیوندی و زیرگروه ها
بافت پیوندی چسب زندگی است. فیبرهای کلاژن، الاستین و رتیکولین در ماتریس خارج سلولی غوطه ورند و سلول های فیبروبلاست، ماکروفاژ و ماست سل در آن رفت و آمد می کنند. در کتاب جان کوئیرا سه جدول مجزا برای تشخیص نوع کلاژن در بیماری ها آمده است که در آزمون های علوم پایه سوال خیز هستند. به طور مثال، کمبود کلاژن نوع ۳ در سندرم اهلرز-دانلوس با پارگی دیوارهٔ رگ همراه است.
۳. غضروف و استخوان
غضروف شفاف، الاستیک و فیبری سه تیپ اصلی هستند که در ویراست هفدهم با یک دیاگرام فرایند کندرودیزیز به شدت خواندن را آسان کرده است. برای استخوان، جان کوئیرا به روزترین تئوری بازجذب استخوان توسط استئوکلاست و نقش مسیر RANK-RANKL را تشریح می کند؛ چکیدهٔ آن را می توانید در بخش Bone Histology سامانهٔ AccessMedicine بخوانید.
۴. خون و لنف
فصل «خون» شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما دقت کنید که در ویرایش جدید مبحث «ماتوریشن نوتروفیل ها» با جزئیات مسیر NF-κB آپدیت شده است. نکتۀ طلایی آزمون ها، تفاوت اساسی مونوبلاست و مایلوبلاست در کروماتین هسته است که کتاب با دو میکروگراف دقیق نشان داده. اگر دنبال تست های تکمیلی هستید، ترجمهٔ شیرازی انتهای همین فصل ۳۰ سؤال تالیفی دارد.
۵. بافت عضلانی
انقباض عضله حاصل لغزش فیلامان های اکتین و میوزین است. چیزی که ویراست هفدهم به شکل چشمگیری به آن اضافه کرده، توضیح نقش کانال های یونی RyR1 در میوپاتی های مادرزادی است. این بخش برای دانشجویان پزشکی ورودی ۱۴۰۴ که به زودی با فیزیولوژی عضله روبه رو می شوند کاملا به درد بخور است. در جدول مرجع جان کوئیرا، تفاوت های ساختاری دیسک Z در سه نوع عضله هم زمان مقایسه شده است؛ خوانش موازی با اطلس Wheater فهم آن را دوچندان می کند.
۶. بافت عصبی
بافت عصبی آخرین فصل اصلی است و به خاطر پیچیدگی سیناپس ها، بیشترین به روزرسانی را دریافت کرده. پاراگرافی که مسیر Synaptic Pruning را با میکروگلیا توضیح می دهد جدید است و در ترجمه های عمیدی و حسن زاده هر دو به خوبی برگردان شده. اگر علاقه دارید همین مبحث را با نگاه پاتولوژی دنبال کنید، پیشنهاد می کنم بخش «Microglia-Mediated Disease» در نشریۀ NRN سال ۲۰۲۵ را بخوانید.
جمع بندی نهایی
انتخاب میان نسخهٔ اصلی انگلیسی و ترجمه های فارسی، در نهایت به سه چیز برمی گردد: زمان، بودجه و هدف مطالعه. اگر زبان انگلیسی روان دارید و به تصویرهای اورجینال با وضوح بالا نیاز دارید، نسخهٔ اصلی بهترین سرمایه گذاری است. برای قبولی در آزمون علوم پایه و دستیاری، ترجمهٔ شیرازی یا عمیدی با تست های فراوان وقت کمتری از شما می گیرد. اگر می خواهید در پژوهش بافت شناسی کار کنید، ترجمهٔ حسن زاده با ذکر منابع فرعی و اصطلاحات لاتین توصیه می شود. و اگر به دنبال یک کتاب مقرون به صرفه و چاپ باکیفیت هستید ولی پول زیادی نمی خواهید خرج کنید، نسخهٔ نوبخت گزینهٔ هوشمندانه است.
برای مشاهده همه کتاب های جان کوئیرا اینجا کلیک کنید